In KVK Locatiescan is het verzorgingsgebied één van de belangrijkste pijlers voor jouw plannen. Het verzorgingsgebied is het gebied rondom je vestiging waar het merendeel van je klanten vandaan komt. We hebben de grens op 80% gezet. Ongeveer 80% van je klanten komt uit het verzorgingsgebied en 20% daarbuiten. Er komen namelijk altijd wel klanten van buiten het vastgestelde verzorgingsgebied door bijvoorbeeld toerisme, grensverkeer of werknemers van bedrijven in de buurt van je vestigingslocatie die buiten het verzorgingsgebied wonen.
LET OP: In KVK Locatiescan wordt geen rekening gehouden met het serviceniveau, grootte van jouw bedrijf en specialisatie van je bedrijf. Daar hebben we namelijk geen gegevens over. KVK Locatiescan geeft een gemiddeld beeld. Dat geldt dus ook voor het verzorgingsgebied. Je kunt echter voor een groter of kleiner verzorgingsgebied kiezen voor jouw specifieke situatie.
Het verzorgingsgebied hangt van veel zaken af. De belangrijkste zaken waarover we uitspraken kunnen doen zijn:
Al deze punten zijn van belang hoeveel vraag er is naar je product of dienst en hoeveel klanten je trekt. De 5 punten worden hieronder verder toegelicht.
Branches die gericht zijn op klanten die meerdere keren per jaar langskomen, hebben relatief veel vestigingen in Nederland. Voorbeelden zijn supermarkten, kappers, bakkers, drogisterijen, snackbar, cafés e.d. En daar zijn er dan ook heel veel van in Nederland. Er zijn maar weinig mensen die 30 km gaan omrijden voor dit soort branches. Hoe meer vestigingen er zijn in een branche hoe kleiner het verzorgingsgebied zal zijn. Branches zoals meubelzaken, autoshowrooms en keukenzaken trekken klanten uit een veel groter verzorgingsgebied dan bijvoorbeeld kappers.
Voor alle type branches geldt verder dat specialisatie kan leiden tot een veel groter verzorgingsgebied. Er zijn genoeg autoshowrooms, maar autoshowrooms voor Ferrari’s zijn er maar heel weinig in Nederland en hebben Nederland als verzorgingsgebied. Zoals al is aan gegeven wordt met specialisaties geen rekening gehouden in KVK Locatiescan.
De locatie waar je je hebt gevestigd of wil vestigen kan in KVK Locatiescan niet exact worden opgegeven. Wel kun je kiezen voor een buurt. Er zijn in Nederland meer dan 14.000 buurten; gemiddeld ongeveer 40 buurten per gemeente en 1250 inwoners per buurt. Ook binnen een buurt is de locatie van belang. Op een hoek van een winkelstraat is er meer aanloop dan in een straat achteraf in dezelfde buurt. Het middelpunt van de gekozen buurt nemen we als vestigingslocatie. Het verzorgingsgebied is een voorgestelde of gekozen cirkel rondom dit middelpunt. Elke buurt is anders. Voor KVK Locatiescan hebben we 7 buurttypes onderscheiden. Dit is gebaseerd op de woonmilieutypering van buurten die het Ministerie van BZK gebruikt. BZK hanteert 15 buurttypes. We hebben een aantal buurttypes samengenomen en komen tot onderstaande 7 buurttypes:
In onderstaande tabel zie je het aantal buurten en inwoners (1-1-2021) voor deze 7 buurttypes.
Tabel 1
Het buurttype heeft een grote invloed op het verzorgingsgebied. De centra van steden trekken veel bezoekers van buiten de eigen buurt. Concurrentie van vestigingen in dezelfde branche is in stedencentra juist positief. Winkelend publiek heeft liever een aantal schoenenzaken en kledingzaken bij elkaar om makkelijk te kunnen vergelijken, dan één schoenenzaak in de eigen buurt. Een vestiging in het centrum heeft een veel groter verzorgingsgebied dan in de omliggende buurten. Deze laatste type buurten moeten het meer hebben van bewoners uit de eigen buurt.
Meubelboulevards, bouwmarkten en dergelijke zijn zeer grote winkels die ook veel bezoekers met de auto trekken. Ze hebben dus veel oppervlakte en parkeerruimte nodig. Daarom vind je deze vaker op Bedrijventerreinen. De klanten komen uit een veel groter verzorgingsgebied, dan een kleine meubelzaak in het centrum van de gemeente. Voor het bepalen van de grootte van het verzorgingsgebied wordt in KVK Locatiescan daarom rekening gehouden met het type buurt waar een vestiging staat of komt.
Met het type buurt hou je enigszins rekening met de geografische ligging binnen een gemeente. Maar door een specifieke ligging van een vestigingsgemeente kan je veel meer of minder klanten trekken dan een gemiddelde vestiging in Nederland in jouw branche. Grensgemeenten, toeristische gemeenten of (wadden)eilanden hebben een afwijkend gedrag. Een fietsverhuurzaak op Vlieland zal goede zaken doen, terwijl dit in een doorsnee Nederlands dorp niet rendabel zal zijn. Tankstations in grensgemeenten zullen de effecten van prijsverschillen met Duitsland of België direct terugzien in de omzetten. Ook om cultuur-historische redenen kunnen branches relatief veel of weinig voorkomen in bepaalde regio’s. In Brabant en Limburg zijn er bijvoorbeeld van oudsher relatief veel meer cafés dan elders in het land.
In KVK Locatiescan wordt nu geen rekening gehouden met de geografische ligging. Wel wordt bij sommige gemeenten hierover een opmerking in het rapport opgenomen. In het rapport (hoofdstuk 5) is een kaartje opgenomen van het aantal inwoners per vestiging in jouw branche in elke gemeente of regio . Als je branche gevoelig is voor toerisme, grensverkeer of ligging dan is dit zichtbaar in het kaartje.
Het aantal inwoners en concurrenten moet in samenhang worden bekeken. Jouw gekozen buurt kan wel veel inwoners hebben, maar als er ook veel concurrenten zijn, dan is een nieuwe vestiging misschien toch niet zo kansrijk. Als je ook de omliggende buurten meeneemt in je verzorgingsgebied dan neemt het aantal inwoners toe maar normaal gesproken ook het aantal concurrenten. De belangrijkste maat om het verzorgingsgebied te bepalen is het aantal inwoners per vestiging. Veel inwoners per vestiging betekent ook een groot potentieel klantenbestand. Hier zijn meerdere kanttekeningen bij te plaatsen, zoals de aantrekkingskracht van stedencentra en het effect van toerisme en grensgemeenten.
Voor de berekeningen kijken we alleen naar het aantal inwoners in het verzorgingsgebied. Daarnaast is ook de samenstelling van de bevolking van belang. Is deze relatief jong of oud, hoe staat het met de koopkracht? Cijfers hierover vind je in hoofdstuk 4 van het rapport.
Voor het verzorgingsgebied draait het dus om het aantal inwoners per vestiging. Dit wordt uitgelegd aan de hand van een voorbeeld met cijfers uit 2021. Je wilt een bakkerszaak beginnen in de buurt Hillegersberg-Zuid in Rotterdam. In KVK Locatiescan wordt dit stapsgewijs opgebouwd.
In Nederland zijn er ongeveer 17,5 miljoen mensen op 1-1-2021 en 3550 bakkers. Dat betekent 4950 inwoners per bakker. Veel mensen halen brood bij een supermarkt of bakken zelf brood. Maar blijkbaar haalt een bakker in Nederland gemiddeld voldoende omzet als het aantal inwoners per vestiging ongeveer 4950 inwoners is. Nu hebben we al gemeld dat er ook altijd klanten zijn die komen van buiten het gekozen verzorgingsgebied. Uit het verzorgingsgebied zou het merendeel van jouw klanten moeten komen. In de inleiding hebben we 80% genoemd. Dat is 80% van 4950, dus ongeveer 3951 inwoners per vestiging zou je als klantenpotentieel moeten hebben binnen een gemiddeld verzorgingsgebied in Nederland voor de branche Bakkers om voldoende omzet te halen. De laatste 20% van je klanten moet komen van buiten het gekozen verzorgingsgebied.
Binnen KVK Locatiescan gebruiken we deze term om aan te geven hoeveel inwoners per vestiging in jouw branche er in het gekozen verzorgingsgebied wonen.
Als inwoners in jouw buurt een bedrijf in een bepaalde branche zoeken, gaan ze al snel een keer kijken naar vestigingen in de eigen buurt en daarna omliggende buurten en dan steeds verder weg bij specifieke wensen. Voor de meeste branches voor dagelijkse producten en diensten geldt dit. Het verzorgingsgebied zal dan klein zijn. Je gaat niet snel naar een bakker 30 kilometer verder op.
In de buurt Hillegersberg-Zuid in Rotterdam is er 1 bakker en zijn er ongeveer 8100 inwoners. Het aantal inwoners per bakker (klantenpotentieel) is dus 8100. Dat is al veel meer dan in het gemiddelde verzorgingsgebied in Nederland wonen (per vestiging). Want dat is 3951 inwoners. Nu is het van belang of je een nieuwe bakkerij wil beginnen of dat je de bestaande overneemt. In het laatste geval blijft het aantal inwoners per vestiging 8100 inwoners. Ga je een 2e bakker starten dan zijn er 8100/2 = 4050 inwoners per vestiging. Nog altijd meer dan het gemiddelde in Nederland. Alleen al in jouw buurt (Hillegersberg-Zuid) wonen voldoende mensen en is daarom al een voldoende groot verzorgingsgebied, ongeacht of je een nieuwe vestiging start of de bestaande overneemt.
Maar hoe zit het als je iets verder kijkt dan jouw buurt? Trek je ook klanten uit omliggende buurten, of zijn er juist veel bakkers in deze omliggende buurten die relatief meer klanten trekken uit jouw buurt? In onderstaande tabel kan je deze effecten zien. In de buurt Hillegersberg-Zuid zijn er (zoals we hebben gezien) ongeveer 8100 inwoners per vestiging. Als je een cirkel van 1 km trekt rondom het middelpunt van de gekozen buurt (Hillegersberg-Zuid) en dan kijkt naar het aantal inwoners en vestigingen dan is het aantal inwoners per vestiging (5268) nog altijd een stuk hoger dan het klantenpotentieel van 3951 (is 80% van 4938) dat we voor geheel Nederland hebben berekend. Daarna neemt het aantal af door met name de grote stijging van het aantal bakkers tussen de 1 en 2 kilometer rondom het middelpunt van Hillegersberg-Zuid.
Tabel 2a: bij 1 (bestaande) bakker
Zou je een 2e (dus nieuwe) vestiging in de branche Bakker starten in Hillegersberg-Zuid dan daalt het aantal inwoners per vestiging in deze buurt naar ongeveer 4050 per vestiging en tot 1 km naar 3951 (=15805/4). Ook nu geldt weer dat de eigen buurt en tot 1 km afstand er voldoende klantenpotentieel is.
Tabel 2b: bij 2e (nieuwe) bakker
Hillegersberg-Zuid heeft buurttype 2: ‘Buurt buiten het stadscentrum met meer dan 40% appartementen’. In onderstaande tabel kan je zien of dit type buurt gebruikelijk is als vestigingsbuurt van een bakker. In 2327 buurten van de 14080 buurten zijn één of meer bakkersvestigingen.
Tabel 3
Van de 1244 buurten van hetzelfde buurttype als Hillegersberg-Zuid hebben 329 buurten (=26%) één of meer vestigingen in de branche bakkers. Alleen centra van steden hebben een hoger percentage. Alleen een bakkers-vestiging op een bedrijventerrein is niet echt gebruikelijk.
De volgende vraag die je met KVK Locatiescan kunt beantwoorden is of de cijfers van jouw buurt en verzorgingsgebied afwijken van andere buurten in Nederland met hetzelfde buurttype. Hiervoor berekenen wij een gemiddeld cijfer van wat we noemen 'Vergelijkbare gebieden'.
Dit zijn de verzorgingsgebieden van alle buurten in Nederland van hetzelfde type als jouw gekozen buurt, waar minimaal één vestiging in jouw gekozen branche is gevestigd. Vergelijkingsgebied is het gemiddelde van de verzorgingsgebieden van deze buurten.
Een voorbeeld: Stel je wil een bakker beginnen in een dorpskern. De cijfers van het vergelijkingsgebied berekenen we door de cijfers van alle dorpskernen in Nederland te nemen waar minimaal één bakker is gevestigd. We hanteren voor al die dorpskernen dezelfde straal voor het verzorgingsgebied als dat je gekozen hebt voor jouw buurt. Daar nemen we het gemiddelde van. De som van het aantal inwoners en som van het aantal vestigingen worden gedeeld door het aantal dorpskernen. Dit gemiddelde is dan het Vergelijkingsgebied.
In KVK Locatiescan wordt voor elk van de 329 buurten in Nederland van hetzelfde buurttype 2 (zie tabel 3), die ook een vestiging hebben in de branche Bakker, het verzorgingsgebied berekend. In eerste instantie van de buurt zelf maar dan met een steeds grotere straal, zoals in tabel 2 (tot 5 kilometer). We berekenen dus voor 329 buurten het verzorgingsgebied in 6 afstandsklassen. Vervolgens wordt voor elk van de 6 afstandsklassen het aantal inwoners en vestigingen gedeeld door 329, zodat je de cijfers ziet van een gemiddelde buurt van hetzelfde type als Hillegersberg-Zuid. Dit is het Vergelijkingsgebied. Het aantal vestigingen is dan meestal geen geheel getal meer en wordt daarom getoond met 1 cijfer achter de komma. Het resultaat is in onderstaande Tabel 4 te zien.
Tabel 4
Een gemiddelde buurt van buurttype 2 heeft dus 1,4 vestingen in de branche Bakker. Het aantal Inwoners per vestiging is gemiddeld 2865. Een stuk lager dan in Hillegersberg-Zuid, maar ook een stuk lager dan het gemiddeld berekende klantenpotentieel van 3951 inwoners per vestiging in Nederland. Toch overleven deze bakkers ook. Zij halen veel klanten uit buurten die op 1 km afstand liggen. Daarna is er nog maar een kleine stijging te zien. Gemiddeld is voor deze 329 buurten van hetzelfde buurttype als Hillegersberg-Zuid het verzorgingsgebied vanaf 1 km rondom het middelpunt van de buurt het aantal inwoners per vestiging groot genoeg. Het klantenpotentieel van 4449 is groter dan de 3951 in Nederland. Deze 1 km wordt in KVK Locatiescan de gebruikelijke afstand van het verzorgingsgebied genoemd.
Dit is in KVK Locatiescan de gemiddelde afstand tot het centrum van de buurten van hetzelfde buurttype die standaard wordt voorgesteld bij de keuze van de straal voor het verzorgingsgebied. Hier kan je in KVK Locatiescan van afwijken als jouw vestiging door specialisatie, service, grootte of ligging juist minder of meer klanten trekt. De gebruikelijke afstand is afhankelijk van het type branche en buurttype.
In tabel 5 zijn voor alle 2327 buurten in Nederland (zie tabel 3) met één of meer vestigingen in de branche Bakker de verzorgingsgebieden tot 5 kilometer berekend. We houden dan geen rekening met het buurttype. De aantallen zijn opgeteld en gedeeld door 2327, zodat je de cijfers van een gemiddelde buurt in Nederland krijgt met een vestiging in de branche Bakker. In onderstaande tabel 5 staan de resultaten.
Tabel 5
In de inleiding van dit hoofdstuk hadden we aangegeven dat het gemiddeld benodigd klantenpotentieel in Nederland voor een bakker ongeveer 3951 inwoners per vestiging is. In de groene regel is te zien dat dit voor heel Nederland gemiddeld bij een verzorgingsgebied van 3 km rondom het middelpunt van de vestigingsbuurt deze grens wordt gehaald. Voor gekozen buurttypes met minder dan 10 vestigingen in de gekozen branche in heel Nederland wordt als gebruikelijke afstand deze 3 km genomen bij de branche bakkers. Nu hebben alle 7 buurttypes voor de branche bakkers meer dan 10 vestigingen, dus voor deze branche is dit niet relevant, maar deze systematiek wordt wel gebruikt voor branches met weinig vestigingen. .
In onderstaande grafiek zijn de blauwe, oranje en groene getallen uit de tabellen 2a, 4 en 5 samengebracht.
Grafiek 1
De blauwe lijn is het verzorgingsgebied van Hillegersberg-Zuid. Hillegersberg-Zuid moet het vooral hebben van de eigen buurt. Vanaf 2 km is het aantal inwoners per vestiging wat lager dan het gemiddelde van Nederland en andere buurten van hetzelfde buurttype. In het rapport en op het invoerscherm van KVK Locatiescan worden geen lijngrafieken getoond zoals in grafiek 1 maar een staafdiagram die behoort bij de gekozen straal.